انجیل در قرآن

نویسنده: سیدنی گریفیت
مترجم: محمد طاهر ریاضی ارسی
در مسیحیت، «بشارت الهی» از عیسی مسیح سخن می‌گوید؛ ما در قرآن، بخشی از پیام الهی است که به عیسی ابلاغ شده است. از دوازده مرتبه‌ای که واژه‌ی انجیل (الاِنجیل) در قرآن ذکر شده، نه بار همراه با تورات (التوراة)، به منزله‌ی کتاب آسمانی نازل شده از سوی خداوند، به کار رفته است. تورات و انجیل همراه با حکمت (الحکمه)، در کنار «کتاب آسمانی» (الکِتاب) ذکر شده‌اند که به گفته‌ی قرآن خداوند به عیسی تعلیم داده است (آل عمران: 48؛ مائده: 110). قرآن دومرتبه به وضوح بیان می‌کند که خداوند انجیل را به عیسی عطا کرد (مائده: 46؛ حدید: 27) و یک بار نیز فرمان می‌دهد که «اهل انجیل» مطابق با آنچه خداوند بر ایشان نازل کرده است، داوری کنند. (مائده: 7). از دیدگاه قرآن، انجیل به لحاظ مفهومی متن مقدسی است که خداوند به عیسی اعطا کرده است، همان‌طور که در تورات به موسی و قرآن به محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) اعطا شد در تعدادی از آیات قرآن برای مخاطبان دانشی پیشین نسبت به شخصیت‌ها و داستان‌های انجیل فرض شده است. در برخی آیات، داستان‌هایی کاملاً مشابه با انجیل رسمی مسیحیان ذکر شده (نک. مثلاً، آل عمران: 45-47)؛ در بعضی دیگر نیز درون‌مایه‌هایی مشابه با انجیل‌های غیررسمی مسیحیان یا دیگر منابع دوران اولیه‌ی مسیحیت مشاهده می‌شود (نک. مثلاً، مائده: 110). تعدادی از گفته‌های عیسی و قصص مربوط به او که در قرآن آمده، در متون مسیحی بر جای مانده وجود ندارد. علاوه بر این، قرآن به صراحت ادعا می‌کند که تورات و انجیل به ظهور محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) بشارت داده و خود عیسی این موضوع را پیشگویی کرده است (نک. اعراف: 157 صف: 6).
واژه‌ی عربی «انجیل» مشتق از واژه‌ی یونانی evangelion است؛ اما سیر دقیق زبان شناسانه‌ای که این واژه از طریق آن به صورت فعلی به زبان عربی راه یافته، مشخص نیست. با توجه به اینکه تمامی اشارات قرآن به انجیل در سوره‌های مدنی است (جز یک مورد)، برخی عالمان معتقدند که به لحاظ زبان شناسی و نیز به لحاظ زمانی، احتمالاً صورت حبشی این واژه، وَنجیل، نیای این واژه‌ی عربی است.
از دیدگاه قرآن، انجیل به لحاظ مفهومی متن مقدسی است که خداوند به عیسی اعطا کرده است، همان‌طور که در تورات به موسی و قرآن به محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) اعطا شد (نک. توبه: 111). در مقابل، در دیدگاه متداول در مسیحیت، انجیل اعلام «بشارت الهی» به رستگاری کل بشریت در جامعه‌ی انسانی است که خداوند این رستگاری را از طریق مسیح تحقق بخشیده است. اکثر مسیحیان معتقدند که انجیل را نویسندگان چهار متن رسمی در پرتو الهام الهی نوشته‌اند: انجیل به روایت متّی، انجیل به روایت مرقس، انجیل به روایت لوقا و انجیل به روایت یوحنا، که همگی در ابتدا به زبان یونانی نوشته شده بود. در قرآن واژه‌ی «انجیل» به صورت مفرد به کار رفته و به انجیل‌های متعدد اشاره‌ای نشده است. اختلاف مفهومی میان دیدگاه مسیحی و اسلامی در باب انجیل به زودی باعث شد که مفسران مسلمان مسیحیان را به تحریف انجیل اصلی مذکور در قرآن متهم کنند؛ همان‌طور که مطابق گفته‌ی قرآن، یهودیان تورات را تحریف کرده بودند (نک. نساء: 46؛ مائده: 13). برخی نویسندگان اوایل دوره‌ی اسلامی معتقدند که انجیل اصلی به زبان عبری یا آرامی نوشته شده بود که هر دو در جامعه‌ی یهودیان معاصر عیسی رایج بود. گرچه مطابق برخی روایات اسلامی، نخستین بار ورقه‌بن نوفل انجیل را به زبان عربی ترجمه کرد، اما شواهد متنی موجود نشان می‌دهد که نخستین ترجمه‌های عربی انجیل را راهبان مسیحی فلسطین از زبان یونانی و بعد از ظهور اسلام (در اواخر قرن هشتم میلادی) انجام دادند.
برخی شواهد نشان می‌دهد که واژه‌ی «انجیل» در اوایل دوره‌ی اسلامی برای کل عهد جدید به کار رفته است؛ همان‌طور که نام «تورات» نه تنها برای اسفار خمسه، بلکه برای کلیه‌ی متون مقدس یهودی به کار می‌رفت. گرچه برخی نویسندگان اوایل دوره اسلامی، از قبیل ابن‌قُتَیبه (د. 276) و یعقوبی (د. 292) آزادانه بخش‌هایی از انجیل مسیحیان را نقل کرده‌اند، اما در کل نویسندگان مسلمان دوران اولیه شخصیت‌ها و داستان‌های انجیل را به صورتی که در قرآن یا سایر متون اولیه‌ی اسلامی آمده، ذکر می‌کنند. به همین دلیل، بسیاری از گفته‌های عیسی که در متون اسلامی رایج است، در متون مسیحی معادلی ندارد.
متنی موسوم به «انجیل بَرنابا» رواج گسترده‌ای در دوران جدید داشته است. این متن در سال 1709 در کتابی خطی به زبان ایتالیایی در آمستردام کشف شد. پس از ترجمه‌ی این اثر به عربی در اوایل قرن بیستم، برخی ادعا کردند که این همان انجیل اصلی است که قرآن بدان اشاره کرده است. در حقیقت، نشان داده شده است که خاستگاه انجیل بَرنابا غرب مدیترانه (احتمالاً اسپانیا) است و در قرن شانزدهم نوشته شده است.
منابع تحقیق:
خواننده گرامی! منابع مقاله را در نسخه ی چاپی ملاحظه فرمایید.
منبع مقاله :
مک اولیف، جین دَمن؛ (1390)، دائرةالمعارف قرآن (جلد اول آ-ب)، ترجمه‌ی: حسین خندق آبادی، مسعود صادقی، مهرداد عباسی، امیر مازیار، تهران: انتشارات حکمت.